اگر حاصل دوره ی تحصیلات مدرسه ای ، تنها انتقال پاره ای از مفاهیم به ذهن دانش آموزان باشد ، سواد (به معنی سنتی ) با فراموش شدن آن مفاهیم ، حاصل کلیه سال های تحصیل نیز از دست می رود. به همین سبب ، باید سعی کنیم علاوه بر مفاهیم پایه ، راهی به دانش آموزان نشان دهیم که خودشان بتوانند به دنبال معرفت و دانش مورد نیاز خود بگردند و به یک یادگیرنده ی مادام العمر تبدیل شوند .به همین منظور علاوه برکسب دانش باید راه و روش یادگیری را هم به آنان بیاموزیم تا میل به یادگیری در آنان تقویت گردد .
پروژه ی علمی به علت ماهیت هیجانی و اکتشافی خود ، میل به یادگیری را در دانش آموز تقویت میکند و به علّت ماهیت فرایندی خود راه و روش یادگیری را نیز به او می آموزد بنابراین می تواند ابزاری بسیار قوی در خدمت تعلیم تربیت به معنای واقعی باشد که طبق تعریف یونسکو همانا درک و به کارگیری مفاهیم ، مهارت های فرایندی ، نگرش ها و ارزش هایی می باشد که شخص را قادر می سازد دانش و فناوری را با زندگی و فرهنگ جامعه ی خویش مرتبط سازد .
اهداف :
1- این طرح زمینه تحقق اهداف دوره ابتدایی ، مصوب شورای عالی آموزش و پرورش را به ویژه درزمینه های زیر فراهم می نماید :
الف ) اهداف علمی،آموزشی نظیر :
- دانش آموز نسبت به شناخت پدیده ها کنجکاو است.
- در فکر کردن ، شنیدن ، گفتن و بیان مقصود ، خواندن و نوشتن و حساب کردن مهارت کافی دارد .
- با زبان فارسی آشنایی دارد و می تواند از کتاب و روزنامه استفاده کند .
- ارزش علم را در انجام درست کارها تا حدی می داند .
- با نحوه یادگیری خود تا حدودی آشناست .
ب ) اهداف اجتماعی نظیر :
- همکاری با دیگران را دوست دارد .
- در بازی ها و فعالیت های گروهی شرکت می کند .
- به انجام وظایف و مسئولیت هایی که بر عهده او می گذارند پایبند است.
ج ) اهداف زیستی نظیر :
- از حواس خود به خوبی محافظت و استفاده می کند .
- در حفظ محیط زیست کوشا است .
- نکات ایمنی را می داند و رعایت می کند.
علاوه بر اهداف فوق می توان هدف های زیر را برای اجرای این طرح ذکر نمود :
2) کمک به تحقق اهداف مهارتی درس علوم تجربی نظیر : مشاهده، طراحی، تحقیق، برقراری ارتباط، پیش بینی، فرضیه سازی کاربرد ابزار اندازه گیری، تفسیر یافته ها و نتیجه گیری
3) تقویت مهارتهای زندگی در دانش آموزان نظیر : تصمیم گیری، حل مساله، برقراری ارتباط با دیگران، دوست یابی، سخنرانی ودفاع از کار خود در جمع و ....
4) تحقق اهداف نگرشی درس علوم تجربی نظیر : کنجکاوی و جستجوگری علمی، نیروی خلاقیت و ابتکار ،پشتکار، تمایل به همکاری وتحمل یا احترام گذاشتن به عقاید ونظرات دیگران فکر باز و روشن بینی، خود انتقادی و بازنگری نقادانه آمادگی برای پذیرش عدم قطعیت احساس مسئولیت، احساس اعتماد به نفس و ....
5) شناسایی و تقویت استعدادهای فردی دانش آموزان و ایجاد زمینه ای مناسب برای کار آفرینی:بسیاری از توانایی ها ، استعدادها و علاقه مندی های دانش آموزان در کلاس های معمولی نمود پیدا نمی کنند و لذا قابل شناخت و پرورش نیستند . پروژه ی علمی ، فرصت مناسبی به وجود می آورد که می توان این استعدادها را مشاهده ، شناسایی و تقویت کرد . بنابراین پروژه ی علمی می تواند راهبرد بسیار مناسبی در تحقق یکی از اهداف مهم نظام آموزش و پرورش یعنی ایجاد زمینه کارآفرینی دانش آموزان باشد.
6) ارائه مواد درسی به صورت در هم تنیده :موضوعاتی که برای پروژه های علمی دانش آموزان طراحی می شوند می توانند بسیار گسترده تر از یک موضوع درسی و درواقع میان رشته ای باشند و دانش آموزان ضمن انجام این گونه پروژه ها از دانش و مهارت های متعدد خود استفاده کنند.
7) ایجاد موقعیت مناسبی برای ارزشیابی توصیفی از عملکرد دانش آموزان:
برای رفع نیاز های ICT و تشویق آنان به استفاده از IT8، افزایش توانمندی دانش آموزان در حوزه اطلاعاتی مربوط به پروژه های علمی خود .
معرفی طرح پروژه های علمی
الف ) تعریف پروژه ی علمی
پروژه ی علمی عبارت است از کوشش علمی انفرادی یا گروهی دانش آموزان در باره یک موضوع معین که آنان ضمن این کوشش هیجان انگیز علمی ، کار یک دانشمند را انجام می دهند و نگرش ها ومهارت های علمی او را پیدا می کنند . یعنی دانش آموزان سعی می کنند به دقت مشاهده کنند ، سوال بپرسند ، جمع آوری اطلاعات کنند ، فرضیه بسازند ، آزمایش کنند و نتایج کار علمی خود را جمع بندی و ارائه نمایند .
ب ) موضوع پروژه و پایه های تحصیلی تحت پوشش
در این طرح ،یک پروژه دارای ماهیت علمی و تجربی بوده و دانش آموز را با روش علمی آشنا می نماید و موضوع آن از محتوای کتاب های درسی منشا گرفته و یا آزاد می باشد. دانش آموزان در همه پایه های تحصیلی به صورت انفرادی یاگروهی پروژه انتخاب نموده ودرنمایشگاه علمی آموزشگاه شرکت می کنند . (سیاست معاونت آموزش ابتدایی انجام پروژه های علمی به صورت گروهی از دانش آموزان می باشد). دانش آموزان بهتر است در زمینه های مورد علاقه خود ، موضوع انتخاب کنند و به پژوهش بپردازند.
ج ) انواع پروژه علمی
1- جمع آوری نمونه همراه با طبقه بندی
یک پروژه جمع آوری شامل مجموعه ای از اشیاء می شود که بر اساس شباهت ها و تفاوت ها گروه بندی شده و برچسب خورده باشند
مثال : جمع آوری و طبقه بندی مجموعه ای از برگ ها
2- نمایش علمی
الف- دستگاه ( مدل) یک پروژه مدل سازی شامل ساخت اشیاء برای توضیح چرایی یا چگونگی ساختمان آنهاست .
مثال : ساخت مدلی از دانه و معرفی اجزای آن ( پوسته ، اندوخته و گیاهک)
ب- نمایش
یک پروژه نمایش شامل استفاده از اشیاء برای نمایش چرایی یا چگونگی عملکرد یک دستگاه و تبیین اصول علمی حاکم بر آنهاست .
مثال : نمایش حرکت مواد درون ساقه کرفس با استفاده از محلول های رنگی
ج- تحقیق
یک پروژه تحقیق شامل بررسی جزئیات بیشتر در باره موضوع پروژه و توضیح و تفسیر جوانب مختلف آن می شود . این جزئیات را می توان از طریق مشاهده مستقیم و یا از طریق منابع مختلف اطلاعاتی به دست آورد .
مثال : تحقیق در مورد گیاهان دارویی ایران و محل رویش آنها
3- آزمایش
یک پروژه آزمایش ، طرح و آزمودن سوالی است که شما هنوز جواب آن را نمی دانید لذا به کارگیری روش علمی و انجام آزمایش برای کشف جواب آن سوال از ضروریات این نوع پروژه است
مثال : آیا نورهای رنگی مختلف به یک اندازه بر رشد گیاه موثرند ؟
د) ارائه پروژه علمی ( نمایشگاه )
دانش آموزان محصول فعالیتهای علمی خود را ابتدا در قالب یک نمایشگاه علمی در آموزشگاه به معرض نمایش و داوری می گذارند و طی مراحل بعد، پروژه های برگزیده آموزشگاه به نمایشگاه علمی منطقه ، پروژه های برتر منطقه به نمایشگاه علمی استان و در نهایت پروژه های برتر استان به نمایشگاه علمی کشوری راه خواهند یافت .
ه ) عناصر یک پروژه علمی در نمایشگاه
هرپروژه برای ارائه به نمایشگاه باید شامل سه عنصر تابلوی نمایش ،مواد نمایشی وگزارش کتبی باشد .
تابلوی نمایش: تابلوی نمایش باید حالت سه دیواره ای داشته و از یک جنس محکم به ابعاد 90*۱۲۰
سانتیمتر تهیه شده باشد . نوشته ها ، نمودارها و تصاویر باید محکم روی تابلوی نمایش چسبانده شوند.
مواد نمایش: شامل نمونه ها، دستگاه ها ، مدل ها و سایر اقلام مجاز مربوط به پروژه می باشد.
گزارش کتبی: شامل صفحه عنوان ، فهرست ، طرح مسئله ، تحقیق ، فرضیه ، شرح آزمایش ، داده ها، جمع بندی و نتیجه گیری ، سپاسگزاری و ذکر منابع می شود.
و ) طبقه بندی پروژه ها در نمایشگاه
پروژه های یک نمایشگاه علمی براساس پایه تحصیلی دانش آموز و نوع پروژه طبقه بندی و وارد رقابت می شوند .
ز )شرایط پذیرش پروژه ها در نمایشگاه علمی
1- مرحله آموزشگاهی :
دانش آموزان از هر پایه تحصیلی می توانند در مرحله آموزشگاهی شرکت کنند و نیز محدودیتی از نظر پذیرش انواع پروژه در مرحله آموزشگاهی وجود ندارد .
2- مرحله منطقه ای :
در این مرحله سهمیه هر مدرسه برای شرکت در نمایشگاه منطقه با توجه به ظرفیت مکان برپایی نمایشگاه و باصلاحدید مجریان منطقه ای تعیین می گردد.
درنمایشگاه مرحله منطقه ای نیز انواع پروژه ها در کلیه پایه ها پذیرفته می شوند .
3- مرحله استانی :
در این مرحله سهمیه هر منطقه بر اساس آمار دانش آموزی با توجه به ظرفیت مکان برپایی نمایشگاه و صلاحدید مجریان استانی تعیین می گردد.
لازم به ذکر است پروژه هایی که از نوع جمع آوری هستند در مرحله استانی پذیرفته نمی شوند .
4- مرحله کشوری :
در این مرحله سهمیه هر استان بر اساس آمار دانش آموزی با توجه به ظرفیت مکان برپایی نمایشگاه و با صلاحدید مجریان کشوری معین میگردد.
لازم به ذکر است در مرحله کشوری تنها پروژه هایی پذیرفته می شوند که از نوع آزمایش باشند .
